Tác Giả: ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA và Bác Sĩ HOWARD C.
CUTLER
Dịch Giả: Tỳ kheo THÍCH TÂM QUANG
LỜI NGƯỜI DỊCHDịch Giả: Tỳ kheo THÍCH TÂM QUANG
Hạnh phúc. Một câu hỏi lớn trước nhân loại, chẳng phải thời nay
mà đã có từ thời thượng cổ. Nhân loại đã đổ không biết bao xương máu, trải qua
bao cuộc chiến tranh, ở đâu đó, ở góc độ nào đó, đều liên quan đến hạnh phúc. Hạnh
phúc không từ trên trời rơi xuống. Hạnh phúc và gian khổ là hai mặt của một vấn
đề.
Trong thế giới cận đại và hiện đại, người ta đã tốn không ít
công sức, giấy mực viết về đề tài này, từ người bình dân tới văn nghệ sĩ, đến
các nhà khoa học, các học giả, các nhà triết học và vân vân... Các tôn giáo
cũng luôn đề cập đến đề tài này. Nhưng có lẽ đây là cuốn sách hiếm có, một góc
độ lạ lùng nhìn vào vấn đề hạnh phúc. Và tôi phải thú thật rằng , đây là một sự
kết hợp Đông-Tây tuyệt đẹp; một nhà tâm lý học Phương Tây - Bác sĩ Howard C.
Cutler trình bày vấn đề hạnh phúc dưới lăng kính Phật Giáo Phương Đông mà Đức Đạt
Lai Lạt Ma đại diện.
Cuốn sách mang đến cho bạn đọc những suy ngẫm nghiêm túc về hạnh
phúc mà đôi khi có thể chúng ta ngộ nhận hoặc lầm lẫn với niềm sung sướng. Cái
ranh giới mong manh, vi tế ấy quả thật không dễ phân biệt. Nếu chúng ta không định
nghĩa rạch ròi, làm sao chúng ta biết làm gì để đạt được hạnh phúc. Nhưng để phấn
đấu giành cho được hạnh phúc, vấn đề đó lại liên quan mật thiết với tâm - hay
đúng hơn là, tâm mới là nguồn hạnh phúc. Và tâm con người mới phức tạp, rối ren
làm sao. Bạn sẽ kinh ngạc trước sự mổ xẻ tâm hết sức mạch lạc, sáng sủa dẫu rằng
đó không phải là vấn đề dễ dẫn dắt. Tôi hoàn toàn tin rằng bạn sẽ bị thuyết phục
và bắt tay vào rèn luyện tâm. Gian dị như là muốn khỏe thì phải tập tành, và để
có hạnh phúc thì phải luyện tâm. Tất cả những điều đó đều được Đức Đạt Lai Lạt
Ma so sánh với những thí dụ sát hợp, sinh động, khiến cho lý thuyết của Ngài trở
nên giản dị, trong sáng, dễ hiểu. Rồi chúng lại được so sánh với những kết quả
nghiên cứu khoa học hiện đại, vấn đề lại càng sáng tỏ, đầy sức thuyết phục.
Washington từng nói, "Ai cũng có quyền mưu cầu hạnh
phúc". Quả là đúng. Song để có quyền này cũng đã là không dễ rồi. Rồi thì
không phải những người có cái quyền này là đạt được hạnh phúc.
Nào, chúng ta lên đường với một quyết tâm và niềm tin vững chắc
vào hạnh phúc chân chính.
Chúc các bạn thành công.
Phật Đản 2547, Dương Lịch 2003
Tỳ Kheo Thích Tâm Quang
Chùa Tam Bảo, Fresno, California
Tỳ Kheo Thích Tâm Quang
Chùa Tam Bảo, Fresno, California
LỜI TÁC GIẢ
Trong tác phẩm này, nhiều cuộc đàm thoại sâu rộng với Đức Đạt
Lai Lạt Ma đã được kể lại. Những cuộc hội kiến riêng với Đức Đạt Lai Lạt Ma tại
Arizona (Hoa Kỳ) và Ấn Độ là nền tảng của tác phẩm này được tiến hành với mục
đích cộng tác rõ rệt về một công trình nói lên quan điểm của Ngài để có một cuộc
sống hạnh phúc hơn, mở rộng thêm những nhận xét và bình luận của riêng tôi từ
cái nhìn của một thầy thuốc chuyên gia về tâm thần học Tây Phương. Đức Đạt Lai
Lạt Ma hoan hỉ cho tôi đươc tùy ý lựa chọn bất cứ thể loại nào miễn sao tôi cảm
thấy nó truyền đạt hiệu qủa nhất ý kiến của Ngài. Tôi cảm thấy thể loại kể truyện
trong những trang sách này là loại dễ đọc nhất và đồng thời đem lại cảm nhận về
việc Đức Đạt Lai Lạt Ma đã đưa những tư tưởng của Ngài vào cuộc sống hàng ngày.
của riêng Ngài như thế nào Với sự chấp thuận của Ngài, tôi đã biên soạn tác phẩm
này theo như chủ đề, và vì thế đôi khi tôi chọn cách phối hợp và bổ sung tài liệu
lấy từ nhiều những cuộc đàm thoại khác nhau. Ngoài ra được Đức Đạt Lai Lạt Ma
cho phép, những chỗ tôi thấy cần phải làm sáng tỏ hoặc toàn diện tôi đã đúc kết
lại thành tài liệu từ những cuộc nói chuyện của Ngài trước công chúng tại
Arizona. Thông Dịch Viên của Ngài, Tiến Sĩ Thupten Jinpa, đã hoan hỉ duyệt bản
thảo tác phẩm này để bảo đảm không có sự bóp méo vô ý tư tưởng của Ngài trong
quá trình biên tập.
Một số trường hợp lịch sử và các giai thoại cá nhân đã được
trình bầy để minh họa những tư tưởng đang thảo luận. Để giữ được tính bí mật và
bảo vệ tính riêng tư cá nhân, trong mọi trường hợp tôi đã đổi tên và sửa lại một
số chi tiết và một số các đặc tính khác để tránh sự nhận diện ra những cá nhân
đặc biệt.
Bác Sĩ Howard C. Cutler
-ooOoo-
DẪN NHẬP
Tôi tìm thấy Đức Đạt Lai Lạt Ma ngồi một mình trong căn phòng
thay quần áo trống trải của học sinh chơi bóng rổ trước khi Ngài ra nói chuyện
với sáu ngàn cử tọa tại Đại Học Đường Tiểu Bang Arizona. Ngài bình thản uống từng
hớp nước trà, trong một phong thái hoàn toàn thư thái "Thưa Ngài, Nếu Ngài
đã sẵn sàng ..."
Ngài đứng ngay dậy, và không chút do dự, Ngài ra khỏi phòng hòa
vào đám đông dày đặc ở hậu trường của những ký giả địa phương, nhiếp ảnh viên,
nhân viên an ninh, và học sinh - cùng những người cầu thị, người tò mò, và người
hoài nghi. Ngài đi qua đám đông với nụ cười cởi mở và vừa đi vừa chào - cuối
cùng đi qua một tâm màn, Ngài bước lên sân khấu, cúi chào, chắp hai tay và miệng
mỉm cười. Tiếng vỗ tay vang như sấm chào mừng Ngài. Theo lời yêu cầu của Ngài,
đèn chỗ thính giả không quá tối để Ngài có thể nhìn thấy cử tọa, và đôi lúc
Ngài đứng đó, lặng lẽ nhìn thính giả với một biểu cảm nhiệt tình và thiện
chí.không thể nhầm lẫn. Với những người chưa bao giờ được nhìn thấy Đức Đạt Lai
Lạt Ma trước đây, chiếc y mầu nấu và vàng nghệ của tăng đồ của Ngài có thể tạo
cho họ có phần nào cảm tưởng kỳ lạ, nhưng Ngài có khả năng khác thường trong việc
thiết lập quan hệ với thính giả và nó được chứng tỏ ngay khi Ngài ngồi xuống và
bắt đầu nói chuyện.
"Tôi nghĩ rằng đây là lần đầu tiên tôi gặp hầu hết quý vị.
Nhưng với tôi, dù là bạn cũ hay mới, dù sao cũng không có gì khác biệt, vì lúc
nào tôi cũng tin tưởng chúng ta giống nhau, tất cả chúng ta đều là con người.
Đương nhiên có những khác biệt về bối cảnh văn hóa, hay đường lối sống, có thể
có khác biệt về tín ngưỡng, hay có thể có khác biệt về mầu da, nhưng chúng ta đều
là con người, gồm có thân thể con người và tâm trí con người. Cấu trúc thể chất
cũng giống nhau, tâm trí chúng ta và bản chất cảm xúc của chúng ta cũng giống
nhau. Gặp một người ở bất kỳ nơi đâu tôi lúc nào cũng có cảm nghĩ tôi đang gặp
một con người giống như tôi vậy. Tôi thấy dễ dàng truyền thông với người ấy ở mức
độ ấy. Nếu tôi nhân mạnh những nét đặc biệt khác, như tôi là người Tây Tạng hay
tôi là một Phật Tử, thì có nhiều dị biệt. Nhưng tất cả những thứ đó chỉ là hàng
thứ. Nếu chúng ta có thể bỏ những dị biệt qua một bên, tôi nghĩ rằng chúng ta dễ
dàng truyền thông, trao đổi ý kiến, và chia sẻ kinh nghiệm."
Bằng cách vào đề ấy, năm 1993 Đức Đạt Lai Lạt Ma đã nói chuyện với
công chúng tại Arizona suốt một tuần lễ. Chương trình Ngài thăm viếng Arizona
đã được trù liệu trên một thập niên trước. Chính lúc đó, tôi được gặp Ngài lần
đầu trong cuộc viếng thăm Dharamsala, tại Ấn Độ bằng học bổng nghiên cứu ít ỏi
về y học Tây Tạng truyền thống. Dharamsala là một làng đẹp và yên tĩnh trên sườn
đồi ở chân dẫy núi Hy Mã Lạp Sơn. Gần bốn chục năm qua, nơi đây là trụ sở của
chính phủ lưu vong Tây Tạng, từ khi Đức Đạt Lai Lạt Ma cùng với một trăm ngàn
người Tây Tạng rời bỏ Tây Tạng sau cuộc xâm lược tàn bạo của quân đội Trung
Hoa. Trong thời gian tôi ở tại Dharamsala, tôi được biết một vài thân nhân gia
đình của Ngài, và do đó tôi được thu xếp để gặp Ngài lần đầu tiên.
Trong bài nói chuyện với công chúng của Ngài vào năm 1993, Đức Đạt
Lai Lạt Ma nói về tầm quan trọng của sự liên kết giữa người này với người kia,
và cũng đặc điểm ấy đã là đặc điểm nổi bật trong cuộc đàm thoại đầu tiên của
tôi với Ngài tại nơi Ngài cư ngụ năm 1982. Dường như Ngài có một khả năng khác
thường làm cho người đối thoại thấy thoải mái, nhanh chóng tạo ra mối quan hệ
trực tiếp và đơn giản với con người đồng loại. Cuộc gặp lần đầu với Ngài kéo
dài khoảng 45 phút, và cũng giống như những người khác, tôi ra về trong một
tinh thần sung mãn, có cảm tưởng tôi vừa mới gặp được một người thật đặc biệt.
Các cuộc tiếp xúc với Đức Đạt Lai Lạt Ma ngày càng nhiều trong mấy
năm sau đó, tôi dần dần cảm nhận thấy nhiều đức tính độc đáo của Ngài. Ngài có
một trí thông minh sắc sảo, không một chút gian xảo, không đa cảm quá mức, hết
sức hóm hỉnh nhưng không phù phiếm và như nhiều người đã phát hiện ra khả năng
truyền cảm hơn là làm kinh sợ.
Qua một thời gian tôi tin rằng Đức Đạt Lai Lạt Ma đã học được
cách sống bằng ý thức hoàn thành nhiệm vụ và có một mức độ thanh thản mà tôi
chưa từng thấy ở người khác. Tôi quyết tâm tìm hiểu những nguyên tắc khiến Ngài
thành tựu được điều đó. Mặc dù Ngài là một nhà sư Phật Giáo có đời sống tu tập
và nghiên cứu, nhưng tôi bắt đầu tự hỏi liệu người ta có thể nhận biết khuynh
hướng niềm tin hay sự tu tập của Ngài có thể dùng cho những người không phải là
Phật Tử không - cũng như sự tu tập có thể áp dụng trực tiếp vào đời sống của
chúng ta dễ dàng giúp chúng ta trở nên sung sướng hơn, mạnh mẽ hơn và có lẽ ít
sợ hãi hơn.
Cuối cùng, tôi đã có cơ hội thăm dò quan điểm của Ngài sâu xa
hơn, gặp Ngài hàng ngày trong thời gian Ngài lưu lại Arizona và bám sát với những
cuộc thảo luận bằng những cuộc chuyện trò sâu rộng hơn ở nhà Ngài tại Ấn Độ.
Đàm luận với Ngài, không bao lâu tôi khám phá ra tôi và Ngài có những hàng rào
ngăn cách mà chúng tôi phải khắc phục để dung hòa những cách nhìn dị biệt, Ngài
là một nhà Sư Phật Giáo, còn tôi là một bác sĩ tâm thần Tây Phương. Ví dụ tôi bắt
đầu một trong buổi hội ngộ đầu tiên, bằng cách hỏi Ngài một số vấn đề chung về
con người, giải thích một số vụ việc lịch sử dài. Sau khi mô tả một phụ nữ cố
chấp đòi quyên sinh bất chấp tác động tiêu cực khủng khiếp trong đời cô, tôi hỏi
Ngài liệu Ngài có thể giải thích về hành vi này và Ngài có thể cho người ấy lời
khuyên gì không. Tôi sửng sốt khi sau một hồi lâu suy nghĩ, Ngài đơn giản trả
chỉ trả lời "Tôi không biết", vừa nói Ngài vừa nhún vai và cười hiền
hậu.
Nhận thấy sự ngạc nhiên và thất vọng vì không nhận được câu trả
lời cụ thể, Ngài nói: "Đôi khi rất khó giải thích tại sao người ta lại làm
những việc đó ... ông thường thấy không có những lời giải thích đơn giản. Nếu
chúng ta đi vào chi tiết đời sống cá nhân, vì tâm con người hết sức phức tạp,
quả là khó hiểu được điều gì đang xẩy ra, chính xác điều gì đang diễn ra"
Tôi nghĩ rằng Ngài muốn thoái thác." Nhưng là một bác sĩ
tâm lý liệu pháp, bổn phận của tôi là phải tìm ra lý do tại sao người ta làm những
việc đó..."
Một lần nữa, Ngài bật cười mà nhiều người thấy rất lạ thường - một
nụ cười đượm tính hài hước và thiện chí, không màu mè không ngần ngại, bắt đầu
bằng ấm hưởng sâu và dễ dàng leo lên mấy quãng tám để rồi chấm dứt ở một đỉnh
cao của niềm vui thích.
"Tôi nghĩ quả là khó khăn để cố gắng hình dung được tâm của
năm tỷ người hoạt động ra sao", Ngài vừa nói vừa cười." Đó là một
công việc không thể làm được: từ quan điểm Phật Giáo, có nhiều yếu tố góp phần
vào bất cứ một biến chuyển hay tình thế nào... Có thể có rất nhiều yếu tố trong
đó, thực ra, đôi khi chúng ta không bao giờ có thể có được sự giải thích đầy đủ
về điều gì đang xẩy ra, ít nhất không phải trong những điều kiện thông thường".
Cảm thấy điều gì khó chịu nơi tôi, Ngài nhận xét: "Trong
khi cố gắng xác định nguồn gốc vấn đề của con người, dường như cách đặt vấn đề
của Tây Phương khác với Phật Giáo.ở một số khía cạnh. Nền tảng cho những phương
thức lý giải của Tây Phương là khuynh hướng duy lý mạnh mẽ - cho rằng mọi sự đều
có thể giải thích được là đúng. Hơn nữa có những hạn chế sinh ra từ một số tiền
đề được cho là điều dĩ nhiên. Thí dụ, mới đây tôi gặp một số bác sĩ tại một trường
đại học y khoa. Họ nói chuyện về bộ não và cho rằng suy nghĩ và cảm xúc là kết
quả của những phản ứng hóa học khác nhau và những biến đổi trong bộ não. Cho
nên tôi đã đưa ra câu hỏi: Có thể nhận thức được chuỗi biến chuyển ngược không
khi suy nghĩ phát sinh ra chuỗi biến chuyển hóa chất trong bộ não? Tuy nhiên,
tôi thấy phần đáng chú ý nhất là câu trả lời của khoa học gia đưa ra. Ngài nói:
"Chúng ta bắt đầu từ cái tiền đề cho rằng tất cả suy nghĩ là kết quả hay
chức năng của phản ứng hóa học trong bộ não ". Vậy thì điều đó hoàn toàn hầu
như là cứng nhắc, một quyết định nghi ngờ chính cách suy nghĩ của họ"
Ngài im lặng một lúc rồi tiếp tục: "Tôi nghĩ rằng trong xã
hội Tây Phương hiện đại, dường như có một trạng thái văn hóa mạnh mẽ dựa vào
khoa học. Nhưng trong một số trường hợp, những tiền đề tham số căn bản do khoa
học Tây Phương thiết lập có thể giới hạn khả năng giải quyết một số thực tại. của
ông. Chẳng hạn, ông có những hạn chế khi quan niệm là mọi thứ đều có thể giải
thích trong khuôn khổ con người có một kiếp sống, và ông phối hợp điều này với
khái niệm là mọi thứ có thể và phải được giải thích. Nhưng khi ông chạm chán với
các hiện tượng không thể giải thích được, hồ như căng thẳng phát sinh, hầu hết
nó là cảm giác về sự thống khổ."
Dù vậy, tôi cảm thấy có sự thật trong điều Ngài nói, lúc đầu tôi
cảm thấy khó chấp nhận " Trong tâm lý học Tây Phương, khi chúng tôi bắt gặp
những cách ứng xử của con người bề ngoài rất khó giải thích, thì chúng tôi có một
số giải pháp có thể áp dụng để tìm hiểu điều gì đang xẩy ra. Thí dụ, khái niệm
về phần vô thức hay tiềm thức của tâm đóng một vai trò đắng chú ý. Chúng tôi cảm
thấy đôi khi cách ứng xử có thể là kết quả của tiến trình tâm lý mà chúng ta
không ý thức được- chẳng hạn, người ta có thể tìm cách nào đó để tránh nỗi sợ
hãi ngấm ngầm trong lòng. Không ý thức được điều đó, một cách ứng xử có thể bị
thúc đẩy vì không muốn để sợ hãi đó nổi lên trong tâm thức, cho nên chúng ta
không cảm thấy khó chịu về chúng".
Trầm ngâm hồi lâu, Đức Đạt Lai Lạt Ma nói: Trong Phật Giáo có một
khái niệm về tâm tính và dấu ấn ảnh hưởng sâu sắc đọng lại trong một số kinh
nghiệm, một chút tương tự như khái niệm về vô thức trong tâm lý học Tây Phương.
Chẳng hạn, một loại sự kiện nào đó có thể xẩy ra trước đây trong cuộc đời ta vẫn
còn để lại những dấu ấn ảnh hưởng mạnh mẽ đây đó trong tâm, và sau này ảnh hưởng
đến cách ứng xử của ta. Cho nên khái niệm về điều gì đó có thể là vô thức - những
dấu ấn để lại mà người ta không ý thức được. Dù sao, tôi nghĩ rằng Phật Giáo có
thể chấp nhận nhiều yếu tố mà các lý luận Tây Phương tìm được, nhưng thêm vào
đó phải kể đến những yếu tố phụ. Thí dụ, phải thêm vào điều kiện và những dấu ấn
từ kiếp trước. Trong tâm lý học Tây Phương, tuy nhiên, tôi nghĩ có một khuynh
hướng nhân mạnh nhiều đến vai trò của vô thức bằng cách tìm kiếm nguồn gốc của
vấn đề. Tôi nghĩ rằng tâm lý học Tây Phương đã khởi đầu bằng một số thừa nhận
căn bản: chẳng hạn, không chấp nhận khái niệm về dấu ấn để lại từ tiền kiếp. Và
đồng thời có một sự thừa nhận là mọi sự phải được giải thích trong phạm vi một
đời người. Cho nên, khi ta không thể giải thích được điều gì là nguyên nhân của
những cách ứng xử hay những vấn đề nào đó, thường có khuynh hướng đổ cho vô thức.
Một chút giống như ta mất một thứ gì, và ta quyết định đồ vật đó ở trong phòng
này. Và một khi ta quyết định như vậy tức là ta đã ân định những thông số của
ta, ta đã loại trừ khả năng có thể đồ vật ấy ở ngoài phòng hay ở một phòng nào
khác. Rồi ta cứ tìm kiếm và tìm kiếm, nhưng ta không tìm ra được, nhưng ta vẫn
cứ cho rằng vật ấy vẫn còn bị che khuất đâu đó trong phòng này."
Lúc đầu khi tôi thai nghén tác phẩm này, tôi mường tượng một thể
loại thông thường trong đó Đức Đạt Lai Lạt Ma sẽ tự trì nh bày những giải pháp
dễ hiểu và đơn giản về tất cả những vấn đề cuộc sống. Tôi cảm thấy, dùng kiến
thức về ngành tâm thần của tôi, tôi có thể hệ thống hóa quan điểm của Ngài
thành một tập chỉ dẫn dễ thực hiện về cách sống hàng ngày. Sau một loạt các cuộc
hội kiến với Ngài, tôi đã bỏ ý định trên. Tôi thấy phbuong pháp của Ngài chứa đựng
một mô hình rộng mở và phức tạp hơn nhiều bao gồm tất cả sắc thái, tính phong
phú, và phức tạp xảy ra trong đời sống.
Tuy nhiên dần dần, tôi bắt đầu nghe thấy một dấu hiệu luôn luôn
vang vọng. Đó là dấu hiệu của hy vọng. Hy vọng của Ngài dựa vào niềm tin là
không mấy dễ dàng trong khi đạt được hạnh phúc đích thực và trường cửu, tuy
nhiên điều này có thể làm được. Nền tảng của tất cả những phương pháp của Đức Đạt
Lai Lạt Ma, là một tập hợp niềm tin căn bản làm nền tảng cho tất cả hành động của
Ngài: một niềm tin vào tính hiền hòa nhã và tính bản thiện của tất cả con người,
niềm tin vào giá trị của từ bi, niềm tin vào cách xử sự tử tế, và ý thức cộng đồng
giữa tất cả những sinh vật.
Như thông điệp của Ngài cho thấy càng ngày càng rõ ràng là niềm
tin của Ngài không dựa trên niềm tin mù quáng hay giáo điều mà đúng hơn là trên
lý luận đứng đắn và kinh nghiệm trực tiếp. Sự hiểu biết của Ngài về tâm trí và
cách ứng xử của con người dựa vào sự nghiên cứu suốt cuộc đời. Quan điểm của
Ngài bám chắc vào truyền thống đã được tôi luyện trên 25 thế kỷ qua qua lẽ phải
thông thường và sự hiểu biết phức tạp về những vấn đề hiện đại. Đánh giá đúng
những vấn đề đương thời của Ngài đã được tạo dựng do vị trí độc đáo của Ngài với
tư cách là một nhân vật của thế giới, cho phép Ngài đi khắp thế giới nhiều lần,
đứng trước nhiều nền văn hóa khác nhau và những người ở mọi tầng lớp xã hội
trao đổi ý kiến với các khoa học gia hàng đầu và các nhà lãnh đạo tôn giáo và
chính trị. Điều chủ yếu nổi bật là phương pháp khôn ngoan, những vấn đề con người
vừa lạc quan vừa thực tế.
Trong tác phẩm này, tôi đã tìm cách trình bày phương pháp bắt đầu
giải quyết của Đức Đạt Lai Lạt Ma với cử tọa chủ yếu là người Tây Phương. Tôi
đã gồm thấu những trích dẫn rộng lớn từ những giảng dạy với đại chúng của Ngài,
và từ những cuộc hội kiến cá nhân với Ngài. Cố gắng giữ mục đích nhắm vào trong
tài liệu này để người đọc có thể áp dụng vào đời sống hàng ngày, nên tôi thỉnh
thoảng đã tự ý bỏ một phần về những cuộc thảo luận liên can nhiều đến những
khía cạnh triết lý của Phật Giáo Tây Tạng. Đức Đạt Lai Lạt Ma đã viết một số
tác phẩm tuyệt vời trên nhiều khía cạnh về con đường Phật Giáo. Tên sách có thể
tìm thấy vào phần cuối của cuốn sách này, và những ai muốn tìm hiểu sâu xa hơn
về Phật Giáo Tây Tạng sẽ tìm thấy nhiều giá trị trong những tác phẩm ấy.
Bác Sĩ Howard C. Cutler
PHẦN I
MỤC ĐÍCH CỦA CUỘC ĐỜI
-ooOoo-
CHƯƠNG 1
QUYỀN HƯỞNG HẠNH PHÚC
"Tôi tin là mục đích chính của cuộc đời là tìm cầu hạnh
phúc. Điều đó thật rõ ràng. Dù ta tin vào tôn giáo hay không, dù ta tin vào tôn
giáo này hay tôn giáo kia, tất cả chúng ta đều tìm cầu điều tốt đẹp hơn trong đời
sống. Vấy nên, tôi nghĩ rằng, động cơ chính của cuộc đời là tiến tới hạnh
phúc."
Bằng những lới nói ấy, Đức Đạt Lai Lạt Ma nói trước một số cử tọa
đông đảo tại Arizona cốt lõi thông điệp của Ngài. Nhưng việc cho rằng mục đích
của đời sống là hạnh phúc dấy lên câu hỏi trong tâm tôi. Sau này, khi không có
ai, tôi hỏi Ngài:"Ngài có hạnh phúc không?"
"Có" Ngài trả lời. Ngài ngưng một chút và thêm
"Có .. chắc chắn có". Có một sự thành thực thanh thản trong giọng nói
của Ngài để lại không chút nghi ngờ - một sự thành thực phản ảnh ở vẻ mặt và trong
ánh mắt của Ngài.
"Nhưng có phải hạnh phúc là mục tiêu hợp lý cho hầu hết tất
cả chúng ta không? Tôi hỏi, "Có thể thực sự có được không?"
"Được. Tôi tin là hạnh phúc có thể đạt được do sự huân luyện
tâm"
Ở mức độ sơ đẳng con người, tôi không thể không trả lời về khái
niệm về hạnh phúc là một mục tiêu có thể đạt được. Tuy nhiên là một nhà chuyên
gia tâm thần học, tôi gánh nặng những khái niệm như niềm tin của Freud là
" ta cảm thấy muốn nói rằng cái ý định con người phải được 'hạnh phúc'
không được bao gồm trong ý định của Đâng Sáng Tạo". Kiểu dạy dỗ này đã dẫn
nhiều người trong nghề nghiệp của tôi tới kết luận tàn nhẫn trong đó kết luận
tàn nhẫn nhất mà người ta hy vọng là sự biến cái đau khổ cuồng loạn thành sự bất
hạnh chung." Từ quan điểm này, đòi hỏi có một con đường đã được định rõ
đưa tới hạnh phúc dường như là một khái niệm hết sức cơ bản. Khi tôi nhìn lại
những năm tháng được đào tạo về ngành tâm thần học, tôi có thể nhớ lại là rất
hiếm nghe thấy từ "hạnh phúc" cả khi đề cập về mục tiêu chữa bệnh.
Đương nhiên có nhiều những bài nói về cách giảm bớt những triệu chứng thất vọng
hay lo lắng của bệnh nhân, giải quyết những mâu thuẫn nội tâm hay những vấn đề
quan hệ, nhưng không bao giờ bày tỏ rõ ràng mục tiêu tiến tới hạnh phúc.
Ở phương Tây quan niệm đạt hạnh phúc thực sự dường như luôn luôn
không được rõ ràng, khó nắm bắt và không thể hiểu được. Ngay cả chữ "hạnh
phúc" có nguồn gốc từ tiếng Băng Đảo "happ", có nghĩa là vận đỏ
hay cơ may mắn. Hầu hết chúng ta, dường như, chia sẻ quan niệm về bản chất huyền
bí của hạnh phúc. Vào những lúc vui sướng mà cuộc sống đem lại, hạnh phúc hình
như giống cái gì đó đến bất ngờ. Đối với tâm trí Tây Phương của tôi, có vẻ
không có loại công việc mà ta có thể phát triển, và duy trì, chỉ bằng cách rèn
luyện tâm."
Khi tôi đưa ra lời phản đối, Đức Đạt Lai Lạt Ma giải thích
ngay." Khi tôi nói 'huấn luyện tâm'; trên phương diện ấy, tôi không có nói
là "tâm" chỉ là khả năng nhận thức của trí tuệ người ta. Đúng hơn là,
tôi dùng thuật ngữ đó theo nghĩa tiếng Tây Tạng "Sem", nó có một ý
nghĩa rộng hơn nhiều, gần với 'tâm thần" hay 'tinh thần' hơn, nó bao gồm cả
trí tuệ và cảm xúc, con tim và khối óc. Bằng một số kỷ luật tinh thần chúng ta
có thể làm thay đổi thái độ, lối nhìn, và phương pháp sống của chúng ta.
"Khi chúng ta nói về kỷ luật tinh thần, đương nhiên, liên
can đến nhiều thứ, nhiều phương pháp. Nhưng nói chung, ta bắt đầu nhận diện những
yếu tố dẫn đến hạnh phúc và những yếu tố dẫn đến khổ đau. Làm như vậy, ta có thể
dần dần tiến đến loại bỏ các yếu tố dẫn đến khổ đau và vun đắp các yếu tố dẫn đến
hạnh phúc. Phương pháp này là thế".
Ngài Đạt Lai Lạt Ma cho rằng Ngài đã tìm thấy một số hạnh phúc
cá nhân. Suốt một tuần lễ Ngài ở Arizona, tôi đã chứng kiến Ngài bộc lộ sao mà
hạnh phúc đến thế. Khi Ngài chìa tay ra cho người khác, để tạo sự đồng cảm và
thiện chí, ngay cả trong các cuộc gặp gỡ ngắn ngủi nhất.
Một buổi sáng, sau khi thuyết pháp cho đại chúng xong, Ngài đi bộ
dọc theo lối dưới hàng hiên trở về khách sạn, bao quanh là đoàn tùy tùng thường
lệ. Để ý đến một nhân viên trông nom khách sạn đứng cạnh cầu thang máy, Ngài dừng
lại hỏi cô này "Cô là người ở đâu?" Cô có vẻ ngạc nhiên một lát vì
ông khách ngoại quốc trong bộ y mầu nấu và có vẻ bối rối vì sự tôn trọng của
đoàn tùy tùng. Rồi cô ta mỉm cười và bẽn lẽn trả lời "Mễ Tây Cơ".
Ngài chuyện trò với cô ta một lúc và bước đi để lại trên gương mặt cô ta niềm
hân hoan và hứng thú. Sáng hôm sau, cũng vào giờ đó, cô này cũng đứng tại chỗ
như hôm trước với một nhân viên khách sạn nữa, cả hai đều nồng hậu chào Ngài
khi Ngài bước vào cầu thang máy. Sự tương tác thật ngắn ngủi, nhưng cả hai hình
như phân khởi vì hạnh phúc khi trở lại làm việc. Sau đó cứ mỗi ngày lại có thêm
một vài nhân viên khách sạn nữa đến đúng giờ và chỗ ấy, cho đến cuối tuần có
nhiều chiêu đãi viên tề chỉnh trong bộ đồng phục xám-trắng đứng thành một hàng
dài dọc theo con đường dẫn đến thang máy đứng chào đón Ngài.
Ngày của chúng ta được đánh số. Vào mỗi khoảnh khắc, hàng ngàn
trẻ sinh ra đời, số phận cho một số chỉ sống vài ngày hay vài tuần, và chết một
cách bi thảm vì đau yếu hay bất hạnh khác. Số phận cho một số khác sống đến mức
của thế kỷ, và có lẽ vượt qua cả mức này một chút, và nếm trải hương vị của cuộc
đời phải xẩy ra: chiến thắng, thất vọng, vui sướng, hận thù và yêu thương.
Chúng ta không bao giờ biết được. Nhưng dù sống một ngày hay sống trăm tuổi,
câu hỏi chính bao giờ cũng vẫn là: Mục đích cuộc đời là gì?" Cái gì làm
cho đời sống của chúng ta có ý nghĩa?
Mục đích cuộc sống là tìm cầu hạnh phúc. Điều đó ình như là lẽ
thường và những nhà tư tưởng Tây Phương từ Aristotle đến William James đều đồng
ý về ý tưởng này Nhưng phải chăng đời sống không dựa vào sự tìm cầu hạnh phúc
cá nhân bằng bản tính tự cho mình là trung tâm (ích kỷ), thấm chí buông thả (tư
vị)? Không cần thiết. Thật ra, hết cuộc khảo sát này đến cuộc khảo sát khác cho
thấy chính những người bất hạnh hay thường thu mình lại nhất và thường không
thích giao du, ủ rũ, thấm chí thù địch. Trái lại người hạnh phúc, thường thấy
thích giao du, linh hoạt, và sáng tạo, và có thể chịu đựng được những khó chịu
thường nhật trong cuộc sống dễ dàng hơn người bất hạnh. Và quan trọng nhất là
người ta thấy họ thương yêu và tha thứ nhiều hơn người bất hạnh.
Những nhà nghiên cứu cứu đã nghĩ ra một số thử nghiệm rất hay
cho thấy người hạnh phúc biểu lộ một số đức tính như chân thật, sẵn sàng chìa
tay giúp đỡ người khác. Chẳng hạn họ xoay trở để mang lại tâm trạng vui vẻ
trong một đề tài thí nghiệm bằng cách dàn xếp cho người ta vô tình tìm được tiền
trong một phòng điện thoại công cộng. Giả bộ là môt người xa lạ, trong những
người thí nghiệm đi ngang qua và tình cờ để rớt nhiều giấy tờ. Người điều tra
nghiên cứu muốn biết đối tượng có ngừng lại để giúp đỡ người lạ kia không.
Trong một kịch bản khác, tinh thần của các đối tượng được nâng cao bằng cách
nghe một bản hợp tuyển hài kịch, thì một người thiếu thốn (giả dạng để thí nghiệm)
tiếp cận họ và hỏi vay tiền. Những người điều tra nghiên cứu khám phá ra rằng
những đối tượng cảm thấy hạnh phúc thường sẵn sàng giúp đỡ hay cho vay tiền hơn
là nhóm đối tượng cũng được đặt vào hoàn cảnh như vậy để giúp đỡ nhưng với tâm
trạng không được khích lệ trước.
Trong khi những loại thí nghiệm này mâu thuẫn với khái niệm theo
đuổi và đạt được hạnh phúc cá nhân đều dẫn đến vị kỷ và tư vị thì chúng ta có
thể tiến hành các cuộc thí nghiệm riêng của chúng ta trong phòng thí nghiệm của
đời sống hàng ngày. Thí dụ, giả sử chúng ta bị kẹt xe. Sau hai mươi phút, cuối
cùng nó bắt đầu chuyển động nhưng với tốc độ chậm như đi diễu hành. Chúng ta
nhìn thấy xe bên cạnh bật đèn muốn chuyển làn đường đi trước mặt chúng ta. Nếu
chúng ta ở trong tâm trạng vui vẻ, chúng ta sẵn sàng chậm lại và để cho xe ấy
sang đi trước chúng ta. Nhưng nếu chúng ta cảm thấy khó chịu, phản ứng của
chúng ta là tăng tốc độ để xe kia không sang được."Tôi lúc nào cũng bị kẹt
xe nơi đây, tại sao họ không chứ?"
Chúng ta bắt đầu với tiền đề căn bản là mục đích đời ta là tìm cầu
hạnh phúc. Nhìn nhận hạnh phúc như một mục tiêu thực sự, ta có thể bước đi với
những bước tích cực để thành công. Và ta bắt đầu nhận ra những yếu tố dẫn đến một
cuộc sống hạnh phúc hơn, chúng ta sẽ học hỏi cách tìm cầu hạnh phúc, đem lợi
ích không chỉ cho cá nhân mà cho gia đình và cả xã hội nói chung.
-ooOoo-
CHƯƠNG 2
NGUỒN GỐC HẠNH PHÚC
Hai năm trước, một người bạn tôi có một sự may mắn bất ngờ. Muời
tám tháng trước đó, cô ấy đã bỏ nghề làm y tá để đi làm việc cho hai người bạn
bắt đầu mở một công ty y tế. nhỏ Hãng này thành công nhanh chóng, và chỉ trong
vòng mười tám tháng họ được một hãng lớn mua lại bằng một món tiền lớn. Vì đã
tham gia ngay từ lúc thành lập, dần dần bằng quyền mua cổ phần, bạn tôi đã nổi
bật lên sau khi mua hầu hết các cổ phần - đủ cho cô ta có thể về hưu ở tuổi 32.
Cách đây không lâu tôi gặp cô và hỏi cô hưởng sự vui vẻ ra sao với sự về hưu của
cô. Cô nói " Thật là tuyệt diệu khi có thể đi du lịch và làm những việc mà
tôi hằng mong muốn". Nhưng, cô nói thêm," Lạ lùng là sau khi những
hân hoan vì được nhiều tiền qua đi, tất cả mọi sự trở lại bình thường. Tôi muốn
nói là có những thứ khác biệt - tôi mua một cái nhà và đồ đạc- nhưng nói chung
tôi cũng chẳng thấy hạnh phúc nhiều hơn trước đây"
Cũng trong khoảng thời gian mà bạn tôi thu được nhiều lờ lãi trời
cho ấy, tôi có một người bạn khác cũng cỡ tuổi ấy phát hiện mang vi rút HIV.
Tôi có nói chuyện với anh về việc anh đã phải đối phó với tình trạng HIV"
như thế nào. Anh nói: "Đương nhiên đầu tiên tôi rụng rời cả người. Phải mất
gần một năm, tôi mới chấp nhận sự thật là tôi thực sự mang vi rút HIV. Nhưng một
năm qua mọi việc đã thay đổi. Dường như tôi ra ngoài hàng ngày nhiều hơn trước
đây, và trên cơ sở từng lúc, tôi cảm thấy hạnh phúc hơn trước. Tôi đúng là có vẻ
cảm nhận được chuyện hàng ngày nhiều hơn, và may mắn cho tôi là cho tới này
chưa có triệu chứng gì nghiêm trọng về bệnh AIDS cả và tôi có thể thực sự vui
hưởng những gì tôi có. Dù cho tôi không mang vi rút HIV, tôi phải công nhận rằng
trên một số phương diện nào đó đã biến đổi đời tôi trên những phương diện tích
cực."
"Trên những phương diện nào?" Tôi hỏi anh.
"Chẳng hạn như anh biết tôi thường có khuynh hướng là một
nhà duy vật chủ nghĩa đã thành cố tật. Nhưng trên một năm qua đi đến chấp nhận
cái chết của tôi đã mở ra một thế giới hoàn toàn mới. Tôi bắt đầu khảo sát tính
chất tinh thần lần đầu tiên trong đời tôi, đọc nhiều sách về đề tài này và nói
chuyện với nhiều người... tôi khám phá ra nhiều điều mà trước đây tôi không bao
giờ nghĩ tới. Điều đó khuấy động tôi vào buổi sáng khi thức dạy, xem hôm nay sẽ
mang lại gì".
Hai trường hợp trên làm sáng tỏ cho vấn đề cốt yếu hạnh
phúc được định đoạt do tình trạng của tâm hơn là do những biến chuyển bên ngoài.
Thành công có thể dẫn đến cảm giác phân khởi tạm thời, hay thảm kịch có thể đưa
chúng ta vào một giai đoạn thất vọng, nhưng sớm muộn thì toàn bộ mức độ hạnh
phúc của chúng ta cũng có
khuynh hướng chuyển trở lại điểm xuất phát nào đó. Các nhà tâm
lý học gọi tiến trình này là sự thích nghi, và chúng ta có thể thấy nguyên tắc
đó hành động ra sao trong đời sống hàng ngày, lên lương, xe mới, hay sự công nhận
từ những người cùng địa vị có thể nâng cao tâm trạng của chúng ta một lúc nhưng
chẳng bao lâu chúng ta lại trở về với mức hạnh phúc thường lệ. Cũng giống như vậy,
tranh luận với bạn bè, xe đem sửa tại xưởng chữa xe, hay một vết thương nhẹ có
thể đưa chúng ta vào một tâm trạng khó chịu, nhưng chỉ chừng vài hôm sau, tinh
thần chúng ta lại trở lại bình thường.
Khuynh hướng này không bị hạn chế trước những việc vặt vãnh hàng
ngày nhưng vẫn còn dai dẳng ngay cả khi ở trong tình trạng hân hoan chiến thắng
cực đoan hay thất bại hoàn toàn. Những nhà nghiên cứu khảo sát những người
trúng số tại Tiểu Bang Illinois (Hoa Kỳ) và những người thắng trong các cuộc cá
độ bóng đá tại Anh chẳng hạn, thấy rằng phân khích cao độ lúc đầu cưối cùng
cũng qua đi, và những người thắng trở lại tầm hạnh phúc thường lệ. Và những cuộc
nghiên cứu khác đã chứng minh rằng thậm chí cả những người bị đau khổ những vì
những hậu quả bi thảm họa điển hình như ung thư, mù, hay tê liệt cũng khôi phục
được hạnh phúc từng ngày ở mức bình thường hay gần bình thường sau một thời
gian điều chỉnh thích hợp.
Cho nên, nếu chúng ta muốn trở về với mức hạnh phúc tiêu chuẩn bất
kể những hoàn cảnh bên ngoài ra sao thì điều gì xác định thước đo tiêu chuẩn?
Và quan trọng hơn là, có thể thay đổi nó không, sửa ở mức độ cao hơn không? Nhiều
nhà nghiên cứu mới đây lập luận rằng mức độ hạnh phúc tiêu biểu của cá nhân hay
tình trạng sức khỏe do di truyền quyết định, ít nhất ở một mức độ nào đó. Những
cuộc nghiên cứu như cuộc nghiên cứu tìm thấy ở những cặp song sanh (chia sẻ
cùng cấu trúc gien) có xu hướng có mức độ sức khỏe rất giống nhau - dù chúng được
nuôi dưỡng chung hay riêng - đã đưa những người điều tra nghiên cứu đến mặc
nhiên công nhận điểm định vị sinh học cho hạnh phúc, kết nối với bộ não vào lúc
sanh.
Nhưng dù cơ cấu di truyền có đóng vai trò trong hạnh phúc - tuy
vẫn chưa có kết luận về vai trò đó rộng lớn đến đâu - có một sự đồng ý chung giữa
những nhà tâm lý học rằng bất kỳ mức hạnh phúc nào, chúng ta được phú cho bởi tạo
hóa, thì chúng ta cũng có những biện pháp để tạo ra bằng "những yếu tố
tâm", để nâng cao cảm tưởng hạnh phúc của chúng ta. Đó là vì hạnh phúc từng
lúc của chúng ta chủ yếu được xác định bằng cách nhìn cuộc sống của chúng ta.
Thực ra, dù ta cảm thấy hạnh phúc hay không hạnh phúc vào lúc nào đó không có
liên quan gì đến mọi mặt hoàn cảnh của chúng ta nhưng, đúng hơn nó là một chức
năng của việc chúng ta nhận thức tình thế của chúng ta như thế nào, chúng ta
mãn nguyện ra sao với cái chúng ta có.
TÂM SO BÌ
Cái gì hình thành sự nhận thức mức độ thỏa mãn của chúng ta? Cảm
giác thỏa mãn bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi khuynh hướng so bì của chúng ta. Khi chúng
ta so sánh hoàn cảnh hiện tại với quá khứ và thấy khá hơn, chúng ta cảm thấy hạnh
phúc. Chẳng hạn, tình cờ thu nhập của chúng ta bỗng nhiên nhẩy từ $25000 đến
$30000 một năm, nhưng không phải tổng số tiền thu nhập làm chúng ta hạnh phúc,
rồi chẳng bao lâu khi chúng ta quen với đồng lương mới, lại khám phá ra rằng
chúng ta sẽ chưa hạnh phúc vnếu không kiếm được $40000 một năm. Chúng ta cũng
nhìn quanh và so sánh mình với những người khác Dù chúng ta kiếm được bao
nhiêu, chúng ta vẫn có khuynh hướng không thỏa mãn với thu nhập của mình nếu
người láng giềng làm nhiều tiền hơn mình. Những vận động viên nhà nghề phàn nàn
cay đắng về lương bổng hàng năm của họ 1 triệu, 2 triệu, hoặc 3 triệu, khi viện
dẫn tiền lương cao của đồng đội để biện minh cho bất hạnh của họ. Khuynh hướng
này dường như hậu thuẫn định nghĩa của H.L. Menckens về người giàu có: người có
thu nhập cao hơn người anh em đồng hao $100 một năm.
Cho nên chúng ta có thể thấy cảm giác thỏa mãn trong cuộc sống
thường tùy thuộc vào người mà ta so sánh. Đương nhiên, chúng ta so sánh nhiều
thứ khác ngoài thu nhập. So sánh không ngừng với những người khôn khéo hơn, đẹp
hơn, thành công hơn chúng ta hay sinh ra thèm muốn, đố kị, thất vọng và bất hạnh.
Nhưng chúng ta có thể sử dụng cũng nguyên tắc này một cách tích cực, chúng ta
có thể gia tăng trưởng cảm giác thỏa mãn trọn cuộc sống bằng cách so sánh với
những người không được may mắn như chúng ta và suy ngẫm về tất cả những gì
chúng ta có.
Các nhà nghiên cứu đã tiến hành một số thí nghiệm cho thấy mức độ
thỏa mãn trong cuộc sống có thể nâng cao dễ dàng bằng cách thay đổi cách nhìn của
mình và dự liệu sự việc có thể tồi tế đến như thế nào. Trong một cuộc nghiên cứu,
các nữ sinh tại Đại Học Wisconsin ở Milwaukee được cho xem những hình ảnh về
tình trạng sống tột cùng khắc nghiệt ở Milwaukee lúc bước ngoặt của thế kỷ này
hay được yêu cầu tưởng tượng và viết về sự chịu đựng bi thảm cá nhân như bị bỏng
hay mặt mày bị biến dạng xấu xí. Sau khi làm xong bài tập này, các nữ sinh được
yêu cầu đánh giá chất lượng đời sống mình. Bài tập này kết quả làm tăng thêm cảm
giác thỏa mãn với cuộc sống của họ. Trong một cuộc thí nghiệm khác tại Đại Học
Nữu Ước ở Buffalo, các đối tượng được yêu cầu hoàn thành câu "Tôi sung sướng,
tôi không phải là ..." Sau 5 lần làm bài tập này, các đối tượng trải nghiệm
cảm giác thỏa mãn trong cuộc sống cao rõ rệt.. Một nhóm đối tượng khác được yêu
cầu điền trọn nghĩa câu "Tôi ước tôi là ..." Lần này, thí nghiệm làm
cho đối tượng có cảm giác bất mãn với cuộc sống của họ.
Những cuộc thí nghiệm này cho thấy chúng ta có thể làm tăng hay
làm giảm cảm giác thỏa mãn về cuộc sống của chúng ta bằng cách thay đổi lối
nhìn của chúng ta, vạch rõ ưu thế của cách nhìn tinh thần của ta vào cách sống
một cuộc đời sống phúc.
Đức Đạt Lai Lạt Ma giải thích: "Mặc dù có thể đạt hạnh
phúc, nhưng hạnh phúc không phải là một việc đơn giản. Có nhiều mức độ. Chẳng hạn
trong Phật Giáo có bốn yếu tố làm tròn nhiệm vụ hay hạnh phúc: tài sản, thỏa
mãn trần tục, tính chất tinh thần, và giác ngộ. Tất cả những thứ đó bao gồm
toàn bộ sự tìm kiếm hạnh phúc của một cá nhân.
Chúng ta hãy tạm gác lại một bên khát vọng tôn giáo tối thượng
hay tinh thần như sự toàn thiện và giác ngộ mà chỉ đề cập đến niềm vui và hạnh
phúc như chúng ta hiểu chúng theo ý nghĩa hàng ngày và thế gian Trong phạm vi
đó có một số những yếu tố then chốt mà chúng ta thường thừa nhận góp phần vào
niềm vui và hạnh phúc. Thí dụ, sức khỏe tốt được coi là một trong những nhân tố
cần thiết cho đời sống hạnh phúc. Một nhân tố khác mà ta coi như nguồn gốc của
hạnh phúc là những tiện nghi vật chất, hay của cải mà ta tích lũy. Một nhân tố
phụ nữa là có bầu có bạn hay bạn đường. Tất cả chúng ta đều công nhận muốn vui
hưởng một cuộc sống hoàn toàn chúng ta cần đến một nhóm bạn để có thể tỏ bày
tâm sự và tin cậy.
"Nếu chúng ta sử dụng hoàn cảnh thuận lợi như sức khỏe hay
của cải theo đường lối tích cực để giúp người, chúng sẽ là những nhân tố góp phần
vào việc đạt dược một đời sống hạnh phúc hơn. Và đương nhiên chúng ta vui thích
những thứ này - những tiện nghi vật chất, thành công của ta vân vân... Nếu
không có thái độ tinh thần đúng, không lưu ý đến nhân tố tinh thần, những thứ ấy
tác động rất ít đến cảm giác hạnh phúc về lâu về dài. Thí dụ, bạn ấp ủ sâu
trong lòng tư tưởng hận thù hay giận dữ nóng nảy ở nơi nào đó, rồi thì nó hủy
hoại sức khỏe của bạn bị hại, như vậy một nhân tố đã bị tiêu diệt. Cũng như thế,
nếu tinh thần bạn không vui và chán nản, thì nguồn an ủi vật chất cũng không
giúp ích gì được nhiều. Ngược lại, nếu bạn có thể giữ được bình tĩnh, tâm trạng
an ổn, thì bạn sẽ là một người rất hạnh phúc dù cho sức khỏe của bạn không tốt.
Hay, dù bạn có những kỳ vật, khi bạn ở trong cơn thịnh nộ hay sân hận, bạn muốn
quẳng chúng hết chúng đi, hoặc đập phá chúng. Vào lúc đó của cải của bạn không
nghĩa lý gì. Ngày nay có những xã hội rất phát triển về vật chất, trong lòng những
xã hội này, có rất nhiều người không hạnh phúc. Ngay dưới cái bề mặt giàu có đẹp
đẽ sung túc hồ như có sự bất an tinh thần, dẫn đến thất vọng, những cuộc cãi vã
không cần thiết, trông cậy vào ma túy hay rượu chè, và trường hợp xấu nhất, tự
tử. Cho nên chẳng có gì bảo đảm là chỉ có của cải có thể mang lại niềm vui hay
cảm giác thỏa mãn mà bạn đang tìm kiếm. Cũng có thể nói như vậy đối với bạn bè
của bạn. Khi bạn đang trong cơn thịnh nộ hay sân hận, cả đến người bạn rất thân
của bạn xuất hiện thì bạn cũng lạnh nhạt, hờ hững, xa cách, và rất khó chịu.
"Tất cả những điều này cho thấy ảnh hưởng lớn lao mà tình
trạng tinh thần, nhân tố tâm, tác động với kinh nghiệm đời sống hàng ngày của
chúng ta. Lẽ tự nhiên ta phải coi nhân tố đó rất quan trọng.
"Cho nên hãy tạm gác việc xem xét triển vọng của sự rèn luyện
tinh thần, thì ngay cả trong điều kiện trần tục, bằng sự vui hưởng sống hạnh
phúc từng ngày, mức độ tĩnh tâm càng lớn thì tâm càng an lạc, khả năng vui hưởng
cuộc đời hạnh phúc và sung sướng càng lớn ."
Đức Đạt Lai Lạt Ma ngưng một chút như thể để ý tưởng ấy lắng xuống,
Ngài còn nói thêm: "Tôi phải nói là khi chúng ta nói về tình trạng bình
tĩnh của tâm hay an lạc của tâm, chúng ta không nên lẫn lộn với hoàn toàn một cảm
giác, tình trạng đờ dẫn của tâm vì tâm trong tình trạng bình tĩnh hay an lạc
không có nghĩa là hoàn toàn không còn gì hay trống rỗng. Sự an lạc của tâm hay
tình trạng bình tĩnh của tâm được phát triển và chịu ảnh hưởng từ tình thương
yêu và từ bi. Ở đó có mức nhậy cảm và cảm xúc rất cao."
Tóm tắt, Ngài nói:"Chừng nào không còn có kỷ luật tinh thần,
vì kỷ luật này mang lại bình tĩnh cho tâm, thì dù cho tiện nghi hay hoàn cảnh
bên ngoài ra sao, chúng cũng không bao giờ đem đến cho bạn cảm giác sung sướng
hay hạnh phúc mà bạn đang tìm cầu. Mặt khác, nếu bạn có đức tính tinh thần này,
sự bình tĩnh của tâm thì cho dù bạn có thiếu nhiều tiện nghi bên ngoài mà bạn vẫn
thường coi là cần thiết cho hạnh phúc, bạn vẫn có thể sống một cuộc sống hạnh
phúc và sung sướng.
SỰ THỎA MÃN NƠI TÂM
Đi qua bãi đậu xe của khách sạn trên dường đi gặp Đức Đạt Lai Lạt
Ma một buổi chiều, tôi ngừng lại và ngắm cái xe Toyota Land Cruiser mới toanh,
loại xe mà tôi hằng mong ước từ lâu. Đang còn nghĩ về chiếc xe khi tôi bắt đầu
cuộc gặp gỡ, tôi hỏi "Đôi khi dường như toàn bộ nền văn hóa của chúng tôi,
văn hóa Tây Phương, dựa vào sự thu thập vật chất, chúng tôi bị bao vấy, tân
công tới tấp với những quảng cáo cho những thứ mới nhất, xe hơi mới nhất vân
vân... Thật khó mà không bị ảnh hưởng bởi điều đó. Có quá nhiều thứ chúng ta muốn,
những thứ chúng ta khao khát. Việc này dường như không bao giờ ngưng. Ngài có
thể nói một chút về ham thích không?"
"Tôi nghĩ rằng có hai loại ham thích", Ngài trả lời."Một
số ham thích thì tích cực, ham thích hạnh phúc. Điều đó tuyệt đối chính đáng.
Khát vọng hòa bình. Ham muốn thế giới hòa hợp hơn, một thế giới thân thiện hơn.
Một số ham thích rất hữu ích.
"Nhưng ở một điểm nào đó, ham thích có thể trở nên không hợp
lý. Cái đó thường đẫn đến rắc rối. Giờ đây, thí dụ, đôi khi tôi đến thăm một
siêu thị. Tôi thực sự thích đi xem siêu thị vì tôi có thể xem nhiều thứ rất đẹp.
Cho nên khi tôi nhìn thấy tất cả những món hàng khác nhau, tôi phát triển cảm
nghĩ ham thích và sự thôi thúc đầu tiên của tôi là:tôi muốn cái này, tôi muốn
cái kia". Rồi ý nghĩ thứ hai phát sinh, tội tự hỏi: "Tôi có thực sự cần
dùng cái này không? Câu trả lời thường là "không". Nếu bạn theo duổi
sự ham thích đầu tiên đó, sự thôi thúc đầu tiên đó, rồi thì chẳng máy chốc túi tiền
của bạn sẽ trống rỗng. Tuy nhiên, một sự ham thích khác, căn cứ vào nhu cầu cần
thiết về thực phẩm, quần áo, và chỗ ở, là điều hợp lý hơn.
"Đôi khi dù sự ham thích có là quá mức hoặc tiêu cực hay
không còn tùy thuộc vào hoàn cảnh hay xã hội mà chúng ta sống. Thí dụ, bạn sống
trong một xã hội thịnh vượng nơi mà chiếc xe hơi giúp bạn giải quyết công việc
hàng ngày, thì lẽ đương nhiên không có gì sai khi ham thích một chiếc xe. Nhưng
nếu bạn sống trong một làng nghèo ở Ấn Độ nơi mà bạn có thể giải quyết ổn thỏa
công việc mà không cần phải có xe mà bạn vẫn còn ham thích xe hơi, dù cho bạn
có đủ tiền mua xe, việc này nhất định đem phiền toái cho bạn. Việc đó có thể tạo
ra cảm giác khó chịu cho những người láng giềng bạn và vân vân... Hoặc, nếu bạn
sống trong một xã hội phồn vinh hơn và bạn có xe hơi, nhưng cứ muốn có xe hơi
sang trọng đắt tiền, cũng dẫn bạn đến cùng một vấn đề".
"Nhưng", tôi lý luận, "Tôi không thể hiểu làm sao
mà muốn hoặc mua xe hơi đắt tiền lại dẫn đến phiền hà cho họ khi có tiền mua.
Vì có chiếc xe đắt tiền hơn người lối xóm có thể là một vấn đề - họ có thể ganh
ghét vân vân... nhưng vì có một chiếc xe sẽ cho bạn, chính bạn, một cảm giác thỏa
mãn và vui sướng".
Đức Đạt Lai Lạt Ma lắc đầu và quả quyết: "Không, Chỉ riêng
sự thỏa mãn không thôi không thể xác định được liệu một ham thích hay một hành
động là tích cực hay tiêu cực. Kẻ giết người cảm thấy mãn nguyện khi giết người,
nhưng không thể biên hộ cho hành động của mình. Tất cả những hành động vô đạo đức
- nói dối, trộm cắp, tà dấm vân vân.. vi phạm bởi những người có cảm giác thỏa
mãn vào lúc ấy. Ranh giới giữa ham thích hoặc hành động tích cực và tiêu cực
không phải là vấn đề nó có cho bạn cảm giác thỏa mãn lập tức hay không mà là vấn
đề cuối cùng nó dẫn đến kết quả tích cực hay tiêu cực. Thí dụ, trong trường hợp
muốn có nhiều của cải đắt tiền hơn, nếu điều đó chỉ là là có ý muốn càng ngày
càng nhiều thêm, rồi thì cuối cùng bạn sẽ tiến tới giới hạn cái mà bạn có thể đạt
được; bạn sẽ đi ngược thực tế. Và khi bạn tới giới hạn đó rồi, bạn sẽ mất hết
hy vọng, và rơi vào thất vọng, vân vân... Đó là một sự nguy hiểm gắn liền với
loại ham thích đó.
"Cho nên tôi nghĩ loại ham thích quá đỗi dẫn đến tham - một
dạng thức ham thích quá mức, vì ham muốn thái quá. Và khi bạn ngẫm nghĩ về sự
tham lam quá mức, bạn sẽ thấy nó dẫn người ta đến cảm nghĩ nản lòng, thất vọng,
nhiều xáo trộn, và nhiều vấn đề.
"Khi nói đến vấn đề tham, một điều nổi bật là mặc dù nó đến
bởi sự ham thích có được thứ nào đó, nhưng có rồi mà lòng tham vẫn không được
thỏa mãn. Cho nên lòng tham trở thành vô hạn, lòng tham vô đáy dẫn đến phiền muộn
bất an. Một điều đáng quan tâm về tham là mặc dù động cơ thật sự là mưu cầu sự
thỏa mãn, nhưng trớ trêu là ngay cả đến khi bạn đã đạt được điều mong muốn, bạn
vẫn chưa thỏa mãn. Thuốc giải độc thực sự của tham là sự bằng lòng Nếu bạn có cảm
giác bằng lòng mạnh mẽ, chẳng có gì quan trọng dù bạn đạt được hay không đạt được
điều mong muốn, đằng nào bạn vẫn bằng lòng".
Vậy làm sao ta có thể đạt được sự bằng lòng nội tâm? Có hai
phương pháp. Một phương pháp là đạt mọi thứ mà bạn muốn và ham thích- tất cả
nào là tiền bạc, nhà cửa, xe cộ, nào là bạn bè tâm đầu ý hợp, và thân hình toàn
hảo. Đức Đạt Lai Lạt Ma đã chỉ rõ sự bất lợi của phương pháp này, nếu những
mong muốn và ham thích vẫn không kiểm soát được, không chóng thì chày bạn lại vấp
phải thứ mà bạn muốn mà không đạt được. Phương pháp thứ hai,đáng tin cậy hơn,
phương pháp không cần phải có thứ mà mình muốn mà đúng hơn là muốn và đánh giá
cao cái mà chúng ta có."
Một đêm nọ, tôi đang xem cuộc phỏng vấn truyền hình với
Christopher Reeve, người tài tử bị ngã ngựa năm 1994 và bị thương tủy sống khiến
ông ta bị tê liệt hoàn toàn từ cổ trở xuống, phải thở bắng máy dưỡng khí. Khi
người phóng viên hỏi ông làm sao ông có thể giải quyết nổi phiền muộn do tàn phế
của ông, Reeve tiết lộ ông đã trải qua một thời gian ngắn hoàn toàn thất vọng
khi ở trong phòng theo dõi bệnh nặng tại bệnh viện. ông tiếp tục và nói tuy
nhiên những cảm nghĩ thất vọng qua đi mau tương đối, và bây giờ ông thành thực
coi ông là một người "may mắn". ông kể đến những phước lành có một
người vợ và những đứa con thương yêu ông, và cũng nói đến sự biết ơn của ông về
những tiến bộ nhanh chóng của y học hiện đại (mà ông đánh giá là sẽ tìm được
cách chữa lành bị thương tủy sống bị thương vào thập niên tới), ông cũng nói nếu
ông bị thương trước đây vài năm thì chắc chắn ông đã chết vì thương tổn này.
Trong khi mô tả quá trình thích nghi với sự tàn phế của mình, Reeve nói trong
khi những cảm nghĩ thất vọng được giải quyết khá nhanh chóng, thì lúc đầu ông vẫn
còn bị khổ sở bởi từng cơn ghen tị dằn vặt do những lời nói vô tình ngẫu nhiên
như:"Tôi sẽ lên gác lấy cái này". Học cách giải quyết những cảm nghĩ
đó, ông nói " Tôi nhận ra con đường duy nhất để vào đời là hãy nhìn vào
tài sản của mình, thấy những gì có thể vẫn làm được; như trong trường hợp của
tôi, tôi may mắn không bị chân thương, cho nên tôi vẫn còn đầu óc để sử dụng."
Tập trung sức mạnh của mình bằng cách ấy, Reeve đã quyết định dùng đầu óc của
mình để tăng thêm ý thức và giáo dục quần chúng về thương tổn tủy sống, giúp đỡ
những người khác, có những chương trình tiếp tục diễn thuyết cũng như viết văn
và đạo diễn.
GIÁ TRỊ NƠI TÂM
Chúng ta đã nhìn thấy nhãn quan tinh thần tác động như thế nào
khi nó là phương tiện để đạt hạnh phúc hữu hiệu hơn là mưu tìm hạnh phúc qua
các nguồn bên ngoài như của cải, địa vị, và thậm chí sức khỏe thể chất. Một suối
nguồn bên trong khác của hạnh phúc, liên kết chặt chẽ với cảm nghĩ thỏa mãn
trong lòng, là ý thức về giá trị của chính mình. Mô tả cơ sở đáng tin cậy nhất
để phát triển ý thức về giá trị của chính mình, Đức Đạt Lai Lạt Ma giảng giải:
"Bây giờ thí dụ, trong trường hợp của tôi, giả dụ tôi không
có cảm nghĩ sâu xa của con người, không có khả năng dễ dàng kiến tạo các bạn tốt.
Không có điều đó, khi mất nước, quyền lực chính trị không còn tại Tây Tạng, trở
thành một người tị nạn lẽ ra đã là rất khó khăn. Khi tôi còn ở Tây Tạng, vì thể
chế chính trị đã được ân định ở một mức độ nào đó người ta tôn trọng Văn Phòng
của Đạt Lai Lạt Ma, và những người có liên quan với tôi một cách phù hợp dù họ
có mến mộ tôi thực sự hay không. Nhưng nếu điều đó là co sở duy nhất trong mối
quan hệ hướng về tôi của người dân thì khi tôi bị mất; điều đó đáng kể là cực kỳ
khó khăn. Nhưng có một nguồn suối khác của giá trị và phẩm hạnh mà từ đó người
ta có thể cảm thông được với đồng loại. Bạn vẫn có thể cảm thông với họ vì
bạn vẫn là con người trong cộng đồng nhân loại. Bạn chia sẻ sự ràng buộc đó. Và
sự ràng buộc con người đó đủ đem dến ý thức về giá trị và phẩm cách Sự ràng bưộc
này có thể trở thành một suối nguồn an ủi trong biến cố mà khi bạn mất tất cả mọi
thứ khác"
Đức Đạt Lai Lạt Ma ngưng lai một lát và nhấp một hớp nước trà, lắc
đầu rồi nói thêm: "Không may, khi bạn đọc lịch sử, bạn thấy nhiều trường hợp
hoàng đế hay vua chúa trong quá khứ đã bị mất ngôi do biến động chính trị bị đuổi
ra khỏi xứ sở, nhưng câu chuyện về sau không mấy tích cực cho họ. Tôi nghĩ rằng
không có cảm xúc thương yêu và liên hệ với người đồng loại khác, đời sống trở
nên cực kỳ khó khăn.
"Nói chung, bạn có thể trở thành hai loại người khác nhau.
Một mặt bạn có thể trở thành một người giàu có thành công, bao quanh bởi thân
quyến vân vân...Nếu nguồn gốc về phẩm giá và ý thức về giá trị con người đó chỉ
là vật chất, rồi chừng nào vẫn còn của cải, có thể người đó còn thấy yên ổn.
Nhưng khi của cải suy tàn, người đó sẽ đau khổ vì không có nơi nương tựa nào
khác. Mặt khác, bạn có thể trở thành người có tình trạng kinh tế tương tự và
tài chánh thành công, nhưng đồng thời là người nồng hậu, thương yêu trìu mến và
có lòng trắc ẩn. Vì loại người này có một nguồn giá trị nữa, khiến cho người
này có ý thức về phẩm giá, một nơi nương tựa, ít có khả năng bị phiền não nếu của
cải mất đi. Qua kiểu lập luận này, bạn có thể thấy giá trị hết sức thực tiễn về
sự nồng hậu và tình thương yêu con người trong việc phát triển ý thức nội tâm về
giá trị."
HẠNH PHÚC SO VỚI LẠC THÚ
Vài tháng sau những cuộc nói chuyện của Ngài tại Arizona, tôi đến
thăm nhà Ngài tại Dharmasala. Vào một buổi chiều tháng Bảy, hết sức nóng bức và
ẩm ướt, tôi đến nhà Ngài mồ hôi nhễ nhại sau một cuộc leo dốc ngắn ngủi từ dưới
làng. Đến từ nơi khí hậu khô, tôi thấy sự ẩm ướt hầu như không chịu nổi vào
ngày đó, tôi không ở trong tâm trạng thuận lợi khi ngồi xuống bắt đầu cưộc đối
thoại. Ngược lại dường như Ngài có tâm trạng khoan khoái. Sau khi hàn huyên ngắn,
chúng tôi quay về đề tài lạc thú. Có lúc trong cuộc thảo luận, Ngài có nhận xét
rất quan trọng:
"Bây giờ, đôi khi người ta lẫn lộn hạnh phúc với lạc thú.
Thí dụ, cách đây không lâu, tôi có nói chuyện với cử tọa người Ấn tại Rajpur.
Tôi đề cập đến mục đích của đời sống là hạnh phúc, vậy mà môt cử tọa phát biểu
là Rajneesh dạy rằng lúc hạnh phúc nhất là lúc hoạt động tình dục, cho nên qua
tình dục ta có thể trở thành người hạnh phúc nhất."Đức Đạt Lai Lạt Ma cười
thật sự." ông ta muốn biết ý kiến của tôi về quan điểm đó. Tôi trả lời
theo quan điểm của tôi, hạnh phúc cao nhất là khi ta đạt được tình trạng Giải
thoát, ở tình trạng này không còn đau khổ. Đó là hạnh phúc đích thực và trường
cửu. Hạnh phúc chân chính liên quan đến tình cảm và trí huệ nhiều hơn. Hạnh
phúc lệ thuộc vào lạc thú vật chất không vững bền, nay có mai không "
Nhìn bề ngoài, điều đó có vẻ giống như là một nhận xét khá hiển
nhiên; dĩ nhiên hạnh phúc và lạc thú là hai thứ riêng biệt. Và chúng ta những
con người thường lẫn lộn hai thứ này. Không bao lâu sau khi trở về nhà, trong một
buổi chữa bệnh cho một bệnh nhân, tôi đã được chứng minh cụ thể rằng chính nhận
thức có sức mạnh đến như thế nào. Heather là một thiếu nữ độc thân làm luật sư
tại vùng Phoenix. Mặc dù cô thích làm việc với những đứa trẻ bất hảo, nhưng đến
một lúc nào đó cô ngày càng không vừa ý sống tại vùng này. Cô thường phàn nàn
nào dân số đông, nạn kẹt xe, và cái nắng gay gắt vào mùa hè. Cô kiếm được một
công việc tại một thành phố nhỏ trên núi. Thực ra cô đã thăm thành phố này trước
đây nhiều lần và mộng ước được chuyển về đây. Thật là tuyệt diệu. Vân đề duy nhất
là công việc của cô dính líu đến khách hàng là người trưởng thành. Trong nhiều
tuần lễ, cô đắn đo không biết có nên nhận công việc ở đây hay không. Cô không
quyết định được. Cô liệt kê những điều thuận và nghịch, nhưng thật là khó chịu
vì cứ có thuận thì lại có nghịch.
Cô giảng nghĩa: "Tôi biết làm việc ở đây thích hơn, nhưng
bù lại tôi hoàn toàn thích thú được sống tại thành phố đó, tôi thực sự thích
nơi đó. Ở đây làm cho tôi cảm thấy dễ chịu. Tôi chán ngấy cái nóng bức nơi đây.
Tôi không biết phải làm gì."
Nghe cô nói đến lạc thú, tôi nhớ lại những lời của Đức Đạt Lai Lạt
Ma, và để thăm dò một chút, tôi hỏi: "Cô nghĩ dọn về ở nơi đó sẽ mang cho
cô nhiều hạnh phúc hơn hay nhiều lạc thú hơn?
Cô suy nghĩ một lúc, không hiểu rõ về câu hỏi. Cuối cùng cô trả
lời: "Tôi không biết... ông biết đây, tôi nghĩ rằng ở đó sẽ mang cho tôi
nhiều lạc thú hơn là hạnh phúc"... Cuối cùng, tôi không nghĩ rằng tôi thực
sự hạnh phúc làm việc với những khách hàng như thế. Tôi thực sự thỏa mãn khi
làm việc với những đứa trẻ trong công việc hiện tại của tôi.
Chỉ cần đóng khung điều khó nghĩ bằng câu của cô "Điều đó
có mang lại hạnh phúc không?" hình như làm sáng tỏ một phần nào. Đột
nhiên, điều này khiến cho cô dễ dàng quyết định. Cô quyết định ở lại Phoenix.
Đương nhiên cô vẫn phàn nàn về cái nóng vào mùa hè. Nhưng, vì đã có một quyết định
có ý thức ở lại đó trên cơ sở những gì cuối cùng cô cảm thấy làm cho cô hạnh
phúc hơn, dù sao cũng làm cho cái nóng dễ chịu đựng được hơn.
Hàng ngày chúng ta phải đứng trước nhiều quyết định và lựa chọn.
Hãy cố gắng khi có thể chúng ta thường không chọn điều mà ta biết là "tốt
cho chúng ta", Một phần của điều này liên quan đến thực tế là sự lựa
"chọn đúng" thường là sự lựa chọn khó khăn - sự lựa chọn liên quan đến
sự hy sinh nào đó về ý thích của chúng ta.
Ở mỗi thế kỷ, nam giới và nữ giới đã phải vật lộn để xác định
vai trò thích đáng của lạc thú trong đời sống của họ - vô số các triết gia, các
nhà thần học, và tâm lý học, tất cả đều khảo sát mối quan hệ với lạc thú của
chúng ta. Vào thế kỷ thứ ba trước Công Nguyên, Epicurus căn cứ vào hệ thống đạo
đức của ông đã táo bạo khẳng định là "lạc thú là căn nguyên và là kết quả
của một cuộc đời may mắn". Dù Epicurus thừa nhận tầm quan trọng của lẽ phải
thông thường và điều độ, ông cũng phải công nhận say mê buông thả theo lạc thú
nhục dục sẽ dẫn đến đau khổ. Vào những năm cuối của thế kỷ thứ mười chín,
Sigmud Freud bận rộn thiết lập lý thuyết riêng của ông về lạc thú. Theo Freud,
động lực căn bản cho toàn thể bộ máy tâm linh là mong muốn giảm bớt tình trạng
căng thẳng do ham muốn bản năng không đạt được gây ra, nói một cách khác, động
cơ bên dưới là mưu tìm lạc thú. Vào thế kỷ hai muơi, nhiều nhà nghiên cứu đã
quyết định tránh xa thêm những suy đoán triết lý, và thay vào,nhiều nhà giải phẫu
thần kinh đã chịu khó tìm tòi những vùng chung quanh phía dưới bộ não bằng cực
điện, tìm kiếm nơi phát sinh khoái cảm khi kích thích bằng điện.
Không một ai trong chúng ta còn cần đến những nhà triết gia Hy Lạp
không còn giá trị gì nữa, các nhà phân tích tâm lý thế kỷ thứ 19, hay những
khoa học gia thế kỷ thứ 20 giúp chúng ta hiểu lạc thú. Chúng ta nhận biết nó
khi cảm thấy nó. Chúng tôi thấy lạc thú trong sự ấu yếm hay nụ cười của người
yêu, trong một bồn tắm nước nóng hạng sang vào một buổi chiều mưa gió lạnh lẽo,
trong cái vẻ đẹp của buổi chiều tà. Nhưng nhiều người trong chúng ta lại thấy lạc
thú trong niềm vui cuồng điên lao vào cocaine (ma túy), trạng thái ngấy ngất
say sưa của heroin, trong sự say sưa của rượu chè om sòm, hạnh phúc của nhục dục
buông thả quá độ, niềm hồ hởi trong cuộc đỏ đen tại Las Vegas. Cũng có những lạc
thú thực sự - lạc thú mà nhiều người trong xã hội chúng ta đi đến chấp nhận.
Mặc dầu không có những giải pháp dễ dàng để tránh những lạc thú
tiêu cực, nhưng may mắn là chúng ta có chỗ để bắt đầu: chỉ cần nhớ đến cái mà
chúng ta đang tìm kiếm trong cuộc sống là hạnh phúc. Như Đức Đạt lai Lạt Ma đã
vạch rõ, đó là một thực tế không thể nhầm lẫn. Nếu chúng ta bắt đầu giải quyết
những lựa chọn trong cuộc sống mà nhớ tới điều đó, chúng ta có thể loại bỏ những
điều rút cuộc có hại cho chúng ta dễ dàng hơn ngay cả khi những điều đó mang đến
cho chúng ta lạc thú nhất thời. Tại sao thường là rất khó nói
"không", lý do được tìm thấy trong tiếng "không", cách giải
quyết này liên quan đến ý thức loại bỏ một cái gì đó,từ bỏ điều gì đó, tự chối
bỏ.
Nhưng có một cách giải quyết tốt hơn: đưa ra bất cứ quyết định
nào mà ta phải đối phó bằng cách tự hỏi, "Điều đó có mang lại hạnh phúc
cho tôi không?" Cấu hỏi đơn giản đó sẽ là một công cụ mạnh giúp chúng ta
điều hành khéo léo tất cả mọi lãnh vực cuộc sống của chúng ta, không chỉ khi
quyết định có nên dùng thuốc men thoải mái hoặc quá mức hay không. Nó giúp
chúng ta có một thái độ mới về sự việc. Giải quyết những quyết định và sự chọn
lựa hàng ngày bằng câu hỏi đó trong tâm, sẽ chuyển trọng tâm từ cái chúng ta tự
chối bỏ sang cái chúng ta đang tìm kiếm -- hạnh phúc tối hậu. Như định nghĩa của
Đức Đạt Lai Lạt Ma, một loại hạnh phúc vững vàng và bền bỉ. Một trạng thái hạnh
phúc tiếp tục tốn tại, bất chấp sự thăng trầm của cuộc đời và tâm trạng thái
thay đổi bất thường như là một phần hoàn cảnh sống của chúng ta. Với cách nhìn
này, sẽ dễ dàng hơn để có một 'quyết định đúng' vì chúng ta hành động cho chính
mình cái điều gì đó, không chối bỏ, hay giữ cho mình điều gì đó - một thái độ
tiến tới hơn là chạy trốn, một thái độ chấp nhận đời sống hơn là bác bỏ nó. Ý
thức tiềm ẩn trong sự tiến tới hạnh phúc có thể có hiệu quả rất sâu xa, nó làm
cho chúng ta dễ lĩnh hội hơn, cởi mở hơn, trước niềm vui của cuộc sống.
No comments:
Post a Comment